4857 Sayılı İş Kanunu'nun "Çalışma Süresi" başlıklı 63. maddesinde haftalık çalışma süresinin en fazla kaç saat olabileceği belirlenerek, hangi hallerde fazla mesai ücreti alacağının doğacağı konusunda sınırlar çizilmiştir. Buna göre genel olarak haftalık çalışma süresi en çok 45 saat olarak belirlenmiştir. Yani haftalık 45 saati aşan süreler ile yapılan çalışmalar fazla mesai ücreti ödenmesini zorunlu kılmaktadır. İş sözleşmesinde aksi yönde bir hüküm bulunmadığı sürece haftalık 45 saat olarak belirlenen bu süre haftalık çalışma gün sayısına eşit olarak bölünmek sureti ile kullandırılmalıdır. Bu bağlamda haftanın 6 günü çalışılan bir iş yerinde günlük çalışma süresi 7,5 saati geçemez.

 

Bir işçi çalıştığı iş yerinde fazla mesai yapıldığını ve bu karşılığının ödenmediğini iddia etmesi halinde bu iddiasını ispat etmekle yükümlüdür. Fazla mesai yapılmış olduğu yazılı delille ispat edilebileceği gibi tanık delili ile de ispat edilebilir. Uygulamada işçilerin fazla mesai yaptıklarına dair yazılı delil elde etme ihtimalleri çok mümkün olmadığından bu alacak kalemi genellikle tanık beyanları ile ispat edilmektedir. Fazla mesai ücretini tanık deliline dayanarak ispat edecek olan işçiler için en önemli husus tanık ile hizmet süresi boyunca fiilen birlikte çalışma yapılmış olmasıdır. Örneğin bir iş yerinde 2 yıl 6 ay çalışmış olan bir işçi hizmet süresinin yalnızca son 6 ayında birlikte çalıştığı bir arkadaşını tanık olarak dinletmek isterse, işçinin fazla mesai ücreti yalnızca tanığın çalıştığı dönemle sınırlı olarak 6 ay üzerinden hesaplanacak, kalan 2 yıllık hizmet süresi için fazla mesai hesaplaması yapılamayacaktır. Bunun sebebi ise tanık olarak dinlenecek kişinin görgüye dayalı bilgisinin olmasının zorunlu olmasıdır. Bu durumda tanık seçimi yaparken tüm hizmet süresinde birlikte çalışılmış olan işçiler arasından seçim yapılması yahut 2 tanık bildirilmesi halinde hizmet süresinin bir kısmında bir tanıkla kalan kısmında ise diğer tanıkla birlikte çalışılmış olmasına dikkat edilmelidir. Bunun dışında son 2020 yılında Yargıtay 9. ve 22. Hukuk Dairelerinin de birleşmesi sonrasında içtihatlar arası çelişkinin de giderilmesi amacıyla tanık olarak dinletilecek işçilerin de işverenliğe karşı dava ikame etmiş olması yani işveren ile husumetinin bulunması halinde iş yerinde fazla mesai yaptırıldığı ve fakat karşılığının ödenmediği diğer deliller ile de destekleniyorsa tanık beyanlarının hükme esas alınacağı yönünde ilke kararı verilmiştir. Böylelikle alınan ilke kararından önce tanıkların işverenlikle husumetli olması halinde kati surette fazla mesai alacağının reddine karar verilirken, bundan böyle tanıkların işverenlikle husumetli olması halinde diğer deliller de incelenecek ve bu delillerin de fazla mesai yapıldığını ve fakat ücretinin ödenmediğini desteklemesi halinde fazla mesai talebinin kabulüne karar verilecektir.

Fazla mesai ücretinin yazılı delil ile ispat edilebiliyor ise de işçilerin bu alacağın varlığını ispat edebilmek için yazılı delil elde edebilmeleri her zaman mümkün olmamaktadır. Ancak var olması halinde iş yerine giriş çıkış kart okuma sistemi kayıtları, puantaj kayıtları, kurum içi yazışmalar, görevlendirme yazıları gibi yazılı deliller ile de ispat edilebilir.

Fazla mesai ücretinin hesaplanması için işçinin aylık net ücretinin bilinmesi, bu veri ile işçinin saatlik ücretinin bulunması, sonrasında ise işçinin zamlı saat ücretinin tespit edilmesi gerekmektedir. Çünkü 1 saatlik fazla mesai ücretinin karşılığı işçinin 1 saatlik ücretinin zamlı halidir. Örneğin bir işçinin;

Aylık ücreti                         : 3.000,00 TL

Günlük ücreti                    : 3.000,00 / 30 = 100,00 TL

Saatlik Ücreti                     : 100,00 TL / 7,5 = 13,33 TL

Zamlı saatlik ücreti          : 13,33 TL  X 1,5  = 19,99 TL'dir.

 

Zamlı saatlik ücretin bulunmasından sonra çalışılan süre zarfı içinde yapılan fazla mesai saatinin zamlı saat ücreti ile çarpılması sonucunda hak edilen toplam fazla mesai ücretine ulaşılacaktır.

 

Bir işçi hizmet süresi boyunca kendisine ödenmeyen fazla mesai ücretlerinin tahsili amacı ile dava ikame ettiğinde fazla mesai yaptığını ispat etmek zorundadır. Yukarıda da değinildiği üzere uygulamada bu alacak kalemi çoğunlukla tanık delili ile ispat edilmektedir. Fazla mesai yapıldığına ilişkin yazılı delil yok ise ve alacağın varlığı yalnızca tanık anlatımları ile ispat ediliyorsa mahkemelerce tanıkların yanılma ihtimalleri, işçinin veya tanığın izinli  yahut raporlu olduğu günler ve sair  sebeplerle yapılan hesaplama üzerinden takdiren indirim yapmaktadırlar.  Uygulamada mahkemelerce %30 oranında indirim yapılmakta ise de işin niteliği, çalışma süresi gibi unsurlar göz önünde bulundurularak uygulanan takdiri indirim miktarı dosya bazında değişiklik gösterebilmektedir.

 

 

 Av. Ezgi ÇETİN - Av. Şefika PALASKA
                     Mart 2021

Makale Listesine Dön